Ziektefraude: onzichtbare kosten voor je organisatie

en de rol van de particulier onderzoeker

Ziekteverzuim kost Nederlandse ondernemers elk jaar miljarden euro’s. Vaak zijn medewerkers gewoon echt ziek of om een andere reden niet in staat om te werken. Er zijn echter ook verschillende vormen van ongeoorloofd ziekteverzuim. Eén daarvan is ziektefraude, wat ook wel verzuimfraude of ziekteverzuimfraude wordt genoemd.

De afgelopen twee jaar is uit diverse actuele onderzoeken gebleken dat ziektefraude een onderschat risico vormt. Bij ziektefraude meldt een werknemer zich ziek zonder legitieme medische reden, rekt deze onterecht het verzuim, of combineert hij/zij het ziekteverlof zelfs met andere, al dan niet betaalde, activiteiten. Dit is niet alleen financieel schadelijk voor je organisatie, het ondermijnt ook de motivatie en inzetbaarheid van andere medewerkers op de werkvloer.

“Een werknemer meldt zich ziek zonder legitieme medische reden, rekt onterecht het verzuim, of combineert het ziekteverlof zelfs met andere, al dan niet betaalde, activiteiten.”

Wat verstaan we onder ziektefraude?

Onder ziektefraude vallen alle gevallen waarbij werknemers het ziekteverzuimsysteem oneigenlijk benutten:

• Onterecht ziek melden zonder medische oorzaak;

• Verzuim verlengen door onjuiste of overdreven klachten;

• Gedurende het ziekteverlof werken bij een andere werkgever, vakantiereizen maken en fysiek zware activiteiten uitvoeren;

• Valsheid in geschrifte (vervalsen van medische documenten of afspraken);

• Niet bereikbaar zijn voor controle;

• Opvallend actief zijn op sociale media.

Kengetallen en trends (2024-2025): omvang en sectoren

Uit recente rapportages blijkt dat ziektefraude gemiddeld 5-10% van alle verzuimgevallen beslaat, met uitschieters tot 30% in fysiek zware sectoren als bouw, logistiek en zorg.

• Financieel: een verzuimdag kost een werkgever € 350,00 tot € 450,00 per dag. Bij langdurige cases kost dit vaak tienduizenden Euro’s aan loonkosten, dure tijdelijke vervanging en productiviteitsverlies;​

• Brancheverschillen: vooral de industrie, zorg, detailhandel en transport kampen met verhoogde fraude;​

• Regio’s: in Friesland en de industriële regio’s in Noord- en Zuid-Holland is de fraude hoger dan bijvoorbeeld Utrecht, waar er relatief meer kantoorbanen en banen voor hoogopgeleiden zijn.

Concrete gevolgen voor je organisatie

1. Kosten en loondoorbetaling

Bij fraude betaalt de werkgever al snel tot € 70.000,00 teveel aan loonkosten, bijvoorbeeld om extra personeel in te huren of voor overuren van andere medewerkers. Ziektefraude verhoogt namelijk niet alleen de loonkosten, maar ook de premie voor je verzekeringen, inkomstenderving door productiviteitsverlies en de rekening voor vervangend personeel via bijvoorbeeld uitzendbureau's.​

Tekst gaat verder onder de afbeelding

2. Druk op de werkvloer en sfeer

Collega’s moeten het werk van de fraudeur opvangen. Dat vergroot stress, verhoogt het verzuim en holt het werkplezier uit. Frustraties nemen toe als een team ziet dat misbruik onbestraft blijft.

3. Risico op juridische conflicten

Als ziektefraude wordt vermoed, is de dossieropbouw cruciaal: werkgevers mogen nooit zomaar loon inhouden of tot ontslag overgaan zonder aantoonbaar bewijs. Dat levert langdurige procedures, verslechterende verhoudingen en soms ook reputatieschade op.​

4. Profilering van de organisatie

Een gebrekkige aanpak van fraude schaadt het imago van je organisatie. Steeds meer bedrijven kiezen daarom voor een proactieve, controlerende en transparantere benadering. Ze doen dat niet alleen uit directe financiële noodzaak, maar ook als signaal naar andere medewerkers.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Soms meldt een werknemer zich ziek en combineert het ziekteverlof met andere activiteiten.

Waarom plegen mensen ziektefraude?

De motieven zijn divers:

• Onvrede over of conflict op het werk;

• Angst voor reorganisaties of hoge werkdruk;

• Praktisch voordeel (loon doorbetaald krijgen zonder te werken);

• Mogelijkheid tot zwartwerk of parallelle inkomsten (nevenwerkzaamheden);

• Privéproblemen onder de ‘paraplu’ van ziekmelding parkeren.

  
  

Met name in sectoren met veel praktische arbeid en een lage sociale controle is de drempel tot misbruik lager. Denk bijvoorbeeld aan ploegendiensten of uitzendwerk.

“Wanneer de vermoedelijke fraude wordt aangetoond, levert de particulier onderzoeker een juridisch houdbaar rapport aan.”

De rol van de particulier onderzoeker bij ziektefraude

1. Waarheidsvinding: feiten vóór emotie

Het inhuren van een particulier onderzoeker gebeurt vaak pas als een werkgever meerdere signalen van mogelijk misbruik ontvangt: twijfelachtig verzuimpatroon, anonieme meldingen, opvallende signalen op sociale media of een werknemer die niet op controles reageert.

Een ervaren onderzoeksbureau werkt discreet, transparant én binnen de wettelijke kaders (AVG, privacy- en arbeidswetgeving). De aanpak bestaat bijvoorbeeld uit:

• Dossieranalyse, patroonherkenning, bijvoorbeeld herhaalde maandag/wegwerpziekmeldingen;

• Observaties afgestemd op het ziektebeeld: (s de medewerker fysiek belastbaar?;

• Interviews, horen van collega’s en andere betrokkenen;

• Ondersteunend bij het verzamelen van bewijs, bijvoorbeeld via observatierapportages of navraag in de directe omgeving;

• Digitale recherche, zoals analyse van social media. Denk aan foto’s van festivals of verbouwingen tijdens ziekte.

  
  

2. Rapportage en juridische borging

Wanneer de vermoedelijke fraude wordt aangetoond, levert de particulier onderzoeker een juridisch houdbaar rapport aan. Hiermee kan de werkgever, ondersteund door een arbeidsrechtjurist, vervolgstappen zetten:

• Gesprek of mediation met werknemer;

• Inhouding van loon;

• Ontslag op staande voet, of formele loonterugvordering inclusief rente;

• Aangifte bij de politie en schadeclaims indienen.

3. Preventief beleid: naar een duurzame oplossing

Naast feitelijke opsporing adviseren particuliere onderzoekers ook vaak over preventieve maatregelen:

• Streng en transparant verzuimbeleid;

• Regelmatige communicatie en controles bij (langdurig) verzuim;

• Afspraken over bereikbaarheid bij ziekte;

• Scholing van leidinggevenden in het herkennen van fraude;

• Anonieme meldpunten voor vermoedens binnen teams.

Welke barrières kom je als werkgever tegen?

Het juridisch en praktisch omgaan met ziektefraude vereist een goede balans:

• Geen willekeur: Er mag pas worden ingegrepen als bewijs overtuigend is. Dus geen ‘trial by suspicion’;

• Zorgplicht: Werkgevers blijven verantwoordelijk voor een zorgvuldige, transparante en respectvolle afhandeling, inclusief privacybescherming;

• Psychologische gevolgen: Onterechte beschuldigingen kunnen leiden tot een onherstelbare vertrouwensbreuk en zelfs claims door de medewerker als er onzorgvuldig onderzoek is gedaan.

  
  

Daarom is de inzet van een gecertificeerd particulier onderzoeker met kennis van arbeidsrecht, privacy en sociale veiligheid essentieel.

Praktische tips voor ondernemers

Checklist: wanneer schakel je een particulier onderzoeker in bij verzuim?

• Je krijgt geen contact met je medewerker tijdens ziekte;

• Er zijn geruchten over nevenactiviteiten;

• Het ziektebeeld en zichtbaar gedrag komen niet overeen;

• Sociale media-activiteiten zijn inconsistent met de ziekmelding;

• Verzuimpatronen springen in het oog.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

LET OP: Bij twijfel, leg alles vast! Dossiervorming is cruciaal voor succes in eventuele juridische procedures.

Recente trends

De afgelopen twee jaar laten een stijging zien in het aantal meldingen én vervolgingen van ziektefraude, vooral in sectoren zoals zorg en industrie waar personeelsschaarste groot is en controle lastiger. Opvallende trends zijn:

• Jongeren en flexibel personeel plegen vaker ‘belevingsfraude’ (kort ziekteverlof voor privé-activiteiten);

• Branche-verzuimfraude is hoog in industriële regio’s in Noord- en Zuid-Holland en in Friesland;

• Grote ondernemingen melden het vaakst structurele twijfels over ziektemeldingen, maar ook bij kleinere mkb’ers komt het steeds vaker voor en leidt het tot financiële problemen.

Conclusie

Ziekteverzuimfraude raakt ondernemers harder dan ooit. Tussen 2023 en 2025 is het nóg belangrijkere geworden om structureel, fact-based om te gaan met signalen en vermoedens van deze vorm van fraude. Wie tijdig een particulier onderzoeker inschakelt, profiteert van:

• Aanzienlijke kostenbesparing;

• Snellere re-integratie en herstel van de bezetting op de werkvloer;

• Structurele verbetering van de sfeer op de werkvloer en van de loyaliteit;

• Versterking van je reputatie als rechtvaardige en transparante werkgever.